Verborgen narcisme: als kwetsbaarheid een wapen wordt

Narcisme roept meestal een duidelijk beeld op: iemand die zichzelf continu op de borst klopt, niet luistert, dominant is, en altijd gelijk wil hebben. De klassieke klootzak of queen bee. Maar er bestaat ook een veel subtielere vorm. Eén die zich schuilhoudt achter kwetsbaarheid, die niet roept maar fluistert, en die je pas begint te doorzien als je al kapotvermoeid bent van het uitleggen, pleasen en je best doen.

Welkom in het web van de verborgen narcist.

En ja, dat klinkt dramatisch. Maar als je dit ooit hebt meegemaakt, weet je: dit is geen drama. Dit is een mindfuck. Een uitputtingsslag. En als je niet oppast, een aanslag op je zelfbeeld.

Wat is verborgen narcisme precies?

Verborgen narcisme (covert narcissism) ziet er niet uit als narcisme. Geen borstklopperij, geen haantjesgedrag, geen 'ik ben beter dan jij'. Nee, de verborgen narcist is vaak stil. Gevoelig. Lijkt bescheiden. Heeft diepe gesprekken, kan prachtig reflecteren. Je denkt: wow, iemand die echt zichzelf durft te laten zien.

Maar wat je niet ziet, is de onderstroom. De hunkering naar bevestiging. De overtuiging dat ze eigenlijk bijzonderder zijn dan anderen, maar altijd over het hoofd worden gezien. De onzichtbare superioriteit. De eindeloze behoefte aan empathie zonder het zelf terug te geven.

Ze zullen het nooit hardop zeggen, maar voelen zich verheven. Als de diepere ziel in de ruimte. De gekwetste wijze. De misunderstood genius. En als jij daar niet in meegaat? Dan wordt het giftig.

Hoe je het herkent in gedrag

Verborgen narcisten kunnen charmant zijn. Poëtisch zelfs. Ze spiegelen veel, voelen ogenschijnlijk mee, en laten je denken dat je eindelijk iemand hebt ontmoet die je echt ziet. Maar zodra jij iets zegt dat hen triggert, een grens, kritiek, een 'nee', verandert de sfeer. Ze raken 'gekwetst', 'verward', 'teleurgesteld in je'. Niet boos. Maar passief-agressief. Subtiel beschuldigend.

Ze gaan zwijgen. Of huilen. Of zetten zich af zonder uitleg. Ze draaien gesprekken zo dat jij uiteindelijk sorry zegt, terwijl jij iets wilde bespreken dat jou raakte. Ze kapen de situatie. En jij? Jij staat buiten, te trillen met een bos bloemen in je hand, af te vragen waar het misging.

Wat het met je doet

Een relatie (liefde, vriendschap of werk) met een verborgen narcist is als langzaam leegbloeden zonder wond. Je voelt je steeds onzekerder, kleiner, vermoeider. Je begint aan jezelf te twijfelen. Wordt voorzichtig. Gaat jezelf censureren. Want: "Straks kwets ik ze." Je probeert harder. Legt meer uit. Past je toon aan. Schrapt stukjes van jezelf. En tóch krijg je die connectie niet terug. Tóch zit er altijd iets in de lucht.

En weet je wat het verraderlijke is? Ze trekken je hun wereld in. Waarin zij de gekwetste ander zijn. De diepe denker. Degene die nooit écht is gezien. En voor je het weet wil je hén helen, terwijl jij degene bent die langzaam kapotgaat.

Waarom ze zo zijn

De meeste verborgen narcisten zijn geen eikels met een masterplan. Ze zijn niet bewust bezig met jou beschadigen. Wat ze doen is meestal geen spel. Het is een overlevingsstrategie. Iets wat ooit wél werkte, ergens in een jeugd die vaker onveilig dan warm voelde.

Soms zijn ze opgegroeid met een dominante ouder waar geen ruimte was voor een eigen gevoel. Of juist met een depressieve of emotioneel afwezige ouder, waardoor ze zichzelf onzichtbaar moesten maken. Maar vanbinnen ontstond er iets: een diepe, stille overtuiging dat wie zij écht zijn, niet genoeg is. Dat ze alleen bestaansrecht hebben als ze iets bijzonders zijn. Of als ze pijn hebben.

En dus leren ze al jong:

• Als ik intens ben, kijken mensen naar me.

• Als ik me terugtrek, komen ze me halen.

• Als ik kwetsbaar ben, mag ik bestaan.

Ze bouwen een identiteit rondom die strategie. Vaak eentje die spiritueel, gevoelig, 'diepzinnig' is. Ze zijn de mensen die altijd net een beetje meer hebben doorleefd dan jij. Die jouw kritiek verpakt zien als aanval. Die zeggen dat ze 'de energie niet aankunnen' als jij iets bespreekbaar probeert te maken. Die snel geraakt zijn, maar nooit écht naar hun eigen aandeel kijken.

Een voorbeeld uit de praktijk

Eén van mijn cliënten (ik noem haar even Amber) zat in zo'n dynamiek. Ze is een slimme, empathische vrouw, met een sterk ontwikkeld verantwoordelijkheidsgevoel. Doet veel innerlijk werk. Maar telkens viel ze op mannen die beschadigd waren. Mannen met een verhaal. De laatste was een man die werkte als yogadocent. Hooggevoelig. Poëtisch. Een 'mooie ziel', zoals ze hem noemde.

In het begin overlaadde hij haar met aandacht. Herkende haar diepgang. Ze voelden zich twee oude zielen die elkaar eindelijk vonden. Maar hoe dichter ze bij hem kwam, hoe minder beschikbaar hij werd. Als zij haar behoeften uitsprak, werd hij stil. Of emotioneel. Hij zei dingen als: "Ik kan dit niet aan." Of: "Je triggert m'n hechtingssysteem." En Amber, die wilde helpen, ging zachter praten. Minder vragen. Meer ruimte geven.

Totdat ze zichzelf niet meer herkende. Totdat ze alleen nog bezig was met hém. Zijn stemming, zijn proces, zijn blokkades.

Wat er eigenlijk gebeurde? Zij liep op eieren. Hij kreeg alles op zijn voorwaarden. En noemde dat dan: "bewust communiceren."

Maar het was geen verbinding. Het was manipulatie vermomd als kwetsbaarheid. Niet uit kwaadaardigheid, maar uit onvermogen. Hij kón haar niet echt ontvangen, want alles wat dichtbij kwam, voelde als gevaar.

Onder verborgen narcisme ligt zelden kwaadaardigheid. Wat eronder ligt, is angst. Schaamte. Onbewerkte pijn. Maar in plaats van daar eigenaarschap over te nemen, projecteren ze het. De wereld moet zich aanpassen. Jij moet zachter praten. Jij moet niet zo 'veel' zijn. Jij moet begrijpen dat hun afwijzing voortkomt uit trauma, en dus: geen echte afwijzing is.

Ze gebruiken woorden als 'energie', 'veiligheid', 'triggers', maar ondertussen nemen ze geen enkele verantwoordelijkheid voor wat ze bij de ander aanrichten. Ze zitten vast in een verhaal waar zíj altijd het gekwetste middelpunt zijn. En zolang jij dat verhaal voedt, lijk je verbinding te hebben. Maar zodra jij eruit stapt, jouw waarheid spreekt, iets vraagt, een grens trekt, klapt het systeem dicht.

Dan ben jij ineens de dader. De ongevoelige. De 'te intense'. En wat je daarna voelt is verwarring. Twijfel. En een schuldgevoel dat eigenlijk niet van jou is.

Hoe je eruit komt

Laten we eerlijk zijn: eruit stappen is niet één dapper besluit. Het is niet dat je op een dag wakker wordt, je koffers pakt, en nooit meer omkijkt. Eruit stappen is vaak eerst door de modder. Door schuldgevoel. Door twijfel. Door duizend gedachtes die fluisteren:"Wat als ik het verkeerd zie?" "Wat als ík de narcist ben?" "Wat als ik nooit meer zo'n diepe connectie voel?"

En toch weet je: dit slurpt me leeg. Niet omdat jij te weinig geeft, maar omdat het nooit genoeg zal zijn.

Je komt eruit op het moment dat je de leugen niet meer kún slikken. Niet die van de ander, maar die van jezelf. Dat jij dit 'nog even moet aankijken'. Dat jij zélf ook ingewikkeld bent. Dat je dit liefde noemt, terwijl je al maanden op eieren loopt.

Want je voelt het. In je lijf. In je systeem. In hoe moe je bent. In hoe je stem trilt als je je uitspreekt. In hoe je nadenkt over elke zin die je typt, omdat je bang bent dat het 'te veel' is. Dat is geen liefde. Dat is overleven.

En op een dag, meestal geen spectaculaire dag, gewoon een dinsdag om 15:47, besluit je: ik trek hier de stekker uit.

Misschien is het geen definitieve breuk. Misschien eerst alleen in je hoofd. Of in je energie. Maar je weet: ik ga mezelf hieruit terughalen. Niet in woede. Niet met drama. Maar stil. Stevig. Omdat je snapt dat jij niet bent geboren om iemands wond te dragen.

En dan komt het ontwennen. De afkick. Want ja, dit soort relaties maken je verslaafd. Aan hoop. Aan kleine beetjes aandacht. Aan de highs na elke low. Maar met elke dag dat je afstand neemt, voel je iets terugkomen. Je helderheid. Je stem. Je intuïtie. Je lach. Niet meteen. Soms met horten en stoten. Maar het komt.

Tot je op een dag denkt: Hoe heb ik ooit gedacht dat dit liefde was? En daar, precies daar, begint het echte werk. Want dan ga je voelen wat jij waard bent. Zonder bevestiging van buiten. Zonder jezelf te verliezen in andermans chaos. Dan kies je opnieuw. Voor rust. Voor echte intimiteit. Voor mensen die je niet leegzuigen maar laten landen.