Wanneer de liefde schade aanricht

We hebben allemaal onze imperfecties. Onze triggers. Onze ruwheid. Niemand komt onbeschadigd een relatie in – ik ook niet. Maar dat is iets anders dan iemand in je leven houden die structureel schade aanricht. Die je veiligheid ondergraaft. Die je doet twijfelen aan wie je bent. En toch houden we die mensen vaak langer dan gezond is. Omdat we hopen. Omdat het ook liefde lijkt. Omdat we denken: misschien ligt het toch aan mij.

Daarom dit stuk.

Vijf patronen die ik steeds opnieuw zie bij mensen die ongezond – of gewoon ronduit giftig – zijn in relaties. Geen definitielijst. Wel een kompas. Om eerlijk te durven kijken: ben ik nog aan het groeien in deze relatie, of ben ik mezelf stukje bij beetje aan het kwijtraken?

1. In een conflict willen ze je raken, niet verbinden

Ruzie hoort erbij. Botsingen ook. Maar in een gezonde relatie voel je: we botsen om dichter bij elkaar te komen. We zoeken iets uit. We proberen elkaar te begrijpen. Ook als het schreeuwend gaat.

In een toxische relatie gaat het over macht. Over winnen. Over jou onderuit halen.

Ze halen er oude koeien bij. Zeggen dingen die ze weten dat pijn doen. En als jij je terugtrekt, maken ze daar weer een verwijt van. Je wordt niet begrepen, je wordt ontleed.

Je voelt het verschil. Dit is geen zoeken naar verbinding. Dit is schade aanrichten. En dat voel je diep in je lijf.

2. Alles wat je zegt wordt als aanval gezien

Je wilt iets bespreken. Je doet je best om het rustig te brengen. Maar nog voor je uitgepraat bent, word je afgesneden. Aangevallen. Of beschuldigd van iets wat daar helemaal niets mee te maken heeft.

Bij een giftig persoon is er geen ruimte voor jouw gevoel. Alles wat je zegt, wordt geïnterpreteerd als aanval op hun identiteit. En dus gaan ze in de tegenaanval. Of gooien ze de deur dicht.

Gevolg: jij leert jezelf af om dingen te zeggen. Je loopt op eieren. Je houdt je in. Je offert helderheid op om de vrede te bewaren.

Maar vrede zonder waarheid is geen veiligheid. Het is verstikking.

3. Jij bent altijd de schuldige

Er is een probleem? Dan ligt het aan jou. Altijd.

Zij zeggen iets pijnlijks? Dan was jij te gevoelig. Jij was vermoeid. Jij hoort dingen die er niet zijn. Jij zoekt altijd iets om over te klagen.

Je gaat het geloven, want ze zeggen het vaak. En subtiel. En overtuigend.

Tot je ineens denkt: misschien ben ik wel moeilijk. Misschien moet ik harder m’n best doen. Misschien moet ik leren relativeren. Of niet zo op m’n strepen staan.

Maar als je structureel degene bent die zich aanpast, terwijl de ander zich nooit afvraagt wat zijn of haar aandeel is… dan zit je in een dynamiek die je langzaam sloopt.

4. Ze tonen pas liefde als je gebroken bent

Eerst krijg je kritiek. Kille opmerkingen. Afwijzing. Emotionele afstand. Je voelt je wankelen, klein worden. En dan – op het moment dat je breekt – komt er ineens liefde.

“Ik wil je niet kwijt.”“Je bent alles voor me.”“Sorry dat ik zo heftig deed.”

Het voelt als opluchting. Verbinding. Maar het is geen gelijkwaardige liefde. Het is liefde die alleen verschijnt als jij op je knieën ligt.

En dat is een dynamiek die je leert: alleen als ik me afhankelijk, klein of gebroken toon, krijg ik bevestiging.

Sterk zijn wordt afgestraft. Krachtig zijn wordt bedreigend. En dus leer je onbewust: ik moet mezelf verliezen om liefde te krijgen.

5. Ze worden ongemakkelijk als jij groeit

Jij komt thuis met goed nieuws – promotie, een eigen plan, een doorbraak in therapie – en zij reageren lauw. Of kritisch. Of met stilte.

“Gaat dat niet veel tijd kosten?”“Heb je daar wel goed over nagedacht?”“Moet je dat nu wel willen?”

Waar je verwacht had dat ze trots zouden zijn, voel je een soort koudheid. Ze kijken niet naar je zoals jij naar jezelf begon te kijken: hoopvol, met vertrouwen.

Want jouw groei confronteert hen met hun eigen stilstand. Of het maakt je minder afhankelijk. En dat vinden ze eng. Dus trekken ze zich terug, of saboteren ze het op subtiele manieren. Door te bagatelliseren. Of ineens ruzie te maken. Of weg te zijn als jij ze nodig hebt.

Liefde die alleen werkt als jij klein blijft, is geen liefde. Het is controle in vermomming.

Tot slot

We zijn allemaal mensen. Met triggers, onhandigheid, imperfectie. Dus dit gaat niet over perfectie eisen van de ander. Maar wel over eerlijk durven zijn: wat doet deze relatie met míj? Word ik groter, steviger, zachter? Of juist kleiner, onzekerder, verdwaald?

Het is verleidelijk om een ander te labelen als ‘giftig’ en jezelf als slachtoffer. Maar ook dat is vaak te simpel. In elke ongezonde relatie houden we iets in stand. Uit angst. Uit hoop. Uit gewoonte.

De vraag is: wil je daarmee doorgaan?

Of mag het anders?