Als je naar B wilt, in dit geval van schaamte af wil, moet je eerst weten waar A is. Je moet het probleem kunnen identificeren, voordat je het kunt oplossen. Logisch.. Ik kwam er pas na eindeloze gesprekken met cliënten en kilometers introspectie achter wat schaamte precies is. Hoe het huis heeft gehouden en soms nog doet bij mij.. Hoe het zich vast zet. Hoe het je van binnenuit opvreet. En ik heb er nu pas een vocabulaire voor.
Ten eerste moeten we vaststellen dat schaamte in een groot spectrum leeft. Het heeft wel allemaal 1 oorzaak: we voelen schaamte wanneer we met de angst leven dat we worden afgekeurd door anderen om wie we zijn. Niet om wat we dóen. Dat laatste is namelijk schuldgevoel. Als de wortels van schaamte zo diep gaan dat het haast 'toxisch' wordt, is leven heel lastig. Simpelweg omdat we geen vaste grond onder onze voeten voelen. Deze blog gaat over dit soort schaamte. Laat gerust weten wat je ervan vindt!
Hoe het begint.
Ik geloof dat elk kind dat zich fysiek, verbaal of emotioneel misbruikt of in de steek gelaten voelt, zelfhaat op een diep niveau begrijpt. Zo, dat is een lekkere start hè? Het werd al vaak gequote:
‘Een kind dat zich op de een of andere manier niet geliefd voelt door zijn ouders, houdt niet op van z’n ouders te houden; het houdt op van zichzelf te houden.’
En daar zijn de eerste wortels van schaamte. Kort door de bocht:
Je hebt het zo geïnternaliseerd dat je het niet waard bent om van gehouden te worden, dat je je gewoon schaamt voor je eigen bestaan. Je eigen plek in deze wereld gewoonweg niet waard bent.
Ik heb al vaker gezegd dat er bepaalde basale behoeften zijn om een kind een beetje lekker te laten opgroeien. Het moet zich veilig, gezien, getroost en geborgen voelen om op een werkbare manier te kunnen ontwikkelen. Dus als ouders daarin, zonder dat ze slechte bedoelingen hebben, tekortschieten, moet een kind ergens aannemen dat ouders incompetent zijn. Óf ze moeten denken dat er iets mis is met zichzelf. En dat laatste is altijd de veiligere optie aangezien je als kind afhankelijk bent van de zorg van je ouders/verzorgers. Je bent als kind machteloos ten opzichte van het gedrag van je hen, dus is het veel logischer aan te nemen dat er iets mis is met jezelf. Daar heb je nog enigszins controle over.
Afstemmingsfouten van ouders/verzorgers, onvervulde behoeften, misbruik, verwaarlozing, verlating, verstrengeling en elk ander soort onhandigs leidt tot schaamte en een negatief zelfbeeld.
Dingen als: ‘ik ben lui, onhandig, niet waard om van te houden, dom, te dik, te dun, te verlegen, niet goed genoeg, belangrijk, of waardevol’, raken alle cellen in je zenuwstelsel en gaat daar lekker zitten broeden, totdat je hele identiteit eraan vast kleeft. Het wordt echt een persoonlijk probleem wat een smet is op alles wat je doet (of juist niet doet) in je leven. Je raakt ermee verweven.
En dan?
Dan word je volwassen en moet je gaan leven met dat schaamte ding wat ongeveer in elke cel van je lijf zit. Hoe ziet dat er dan uit? Hoe uit het zich?
Zelfspot, negatieve zelfpraat, zelfverlating, zelfverwaarlozing en zelfmedelijden zijn allemaal gemakkelijke doelen van schaamte. Dingen als constant oordelen en vergelijken. Beter dan. Minder dan. Verheerlijking en veroordeling. Score bijhouden. Altijd competitie en hiërarchieën voorstellen. Dood- en doodvermoeiend!
Schaamte wil niet dat jij (of iemand anders) een doorsnee mens bent. We moeten allemaal goden en monsters, winnaars en verliezers zijn. Schaamte kan niet functioneren met mededogen voor jezelf en je medemens op een gelijk speelveld. Er is dan namelijk niets waar het zijn klauwen in kan zetten. Schaamte voedt zich met negativiteit. Met dingen die ‘mis’ zijn. Daarom werkt het zo nauw samen met het ego. Het is zijn belangrijkste functie om chronisch ontevreden te zijn. Daar kan het op anticiperen!
Alles-of-niets denken, rigide, zwart-wit denken. Micromanagement, zorgen maken, piekeren, projecteren. Het hoort allemaal bij schaamte..
Wordt best ingewikkeld zo hè? Maar het laat je wel even zien waar je staat op je eigen landkaart en waarom. Schaamte is een van de grootste aanjagers van de dingen die niet zo lekker lopen in je leven.
Overmatig verontschuldigen of het gebruik van het woord “eigenlijk” of ‘zou moeten’. Werkverslaving, drukte, overmatig functioneren en overproductiviteit. Sarcastische opmerkingen en schelden. Wrok en roddelen. Negatieve focus, chaos creëren, faalangst, verslavingen..
Dit alles en nog veel meer kan worden gezien als strategieën om schaamte te vermijden.
Wat een lijst...
Eerlijk gezegd is schaamte lang niet zo destructief als de dingen die we doen om eraan te ontsnappen.
Dus even resumé: schaamte is een heel naar gevoel en daarom creëren we allerlei strategieën om er niet mee te hoeven dealen.
Hoe herken je het?
Een chronisch onvermogen om grenzen te stellen, jezelf beschermen, om hulp vragen en te staan voor je behoeften zijn vaak van die tekenen dat schaamte de show runt. Vooral omdat je een appel doet op de ander en dat was nou precies wat die schaamte niet begrijpt. Vervolgens kom je terecht in een tombola van ideeën die je richting de overtuiging duwen dat de wereld beter af is zonder jou.
En misschien wel het meest onopvallende symptoom van giftige schaamte is het gevoel vast te zitten; in je baan, relatie, thuis, persoonlijke groei of wat dan ook. Schaamte is een glazen plafond in het leven van menig nietsvermoedend persoon. Telkens wanneer ik een cliënt krijg die honderd jaar therapie heeft gedaan en elk zelfhulpboek heeft versleten, maar zich nog steeds gevangen voelt in een vreselijke situatie, weet ik meteen dat ze onverwerkte schaamte met zich meedragen. Ik weet het ook omdat ik er zelf eindeloos mee heb geworsteld. En soms echt nog doe. Vraag me af of zoiets ooit helemaal weggaat, omdat het zo dik op je blauwprint staat. Neemt niet weg dat je er wat mee kan. Je kan de rommel opruimen.
Nogmaals, schaamte neemt vele vormen aan, van perfectionisme tot verwaarlozing en alles daartussenin. De manieren waarop het zich verbergt zijn oneindig, dus je zult je eigen, brutaal eerlijke onderzoek moeten doen. Niet pretty, niet makkelijk, maar wel nodig als je een leven wil zonder dat hele rariteitenkabinet.
Schaamte is ook een vervelende sluipmoordenaar in relaties. Hoe houdt het daar huis?:
Ten eerste is het natúúrlijk iets wat je meeneemt in relaties. De liefde vraagt kwetsbaarheid, en dat was nou juist wat zo ingewikkeld was. Want wat als ze je verlaten? Er niet meer bij hoort? Ze daadwerkelijk bevestigen dat je het niet waard bent om voor te vechten.. Je kan je voorstellen dat je dan in de meest verschrikkelijke shitshow terecht komt die je kan verzinnen. Maar oke, je hebt dat schaamte ding draaien en hoe ziet dat er dan uit in de liefde:
Je zou kunnen zeggen dat hier alle copingsmechanismen op het speelveld komen. Je neemt genoegen met wat je kan krijgen. Je negeert rode vlaggen. Je vervalt in allerlei people please taferelen voor goedkeuring. Je draagt een masker, omdat je bang bent afgekeurd te worden om wie je bent. Je hebt last van bindings- of verlatingsangst. Je bent afgesneden van je eigen behoeften, grenzen en verlangens. Eindeloze negatieve zelfpraat. Het kan voelen alsof je je partner niet waard bent. Etc etc etc etc...
En de lijst gaat maar door. Het is moeilijk ontwarren, want we zijn zo geneigd te denken in de diagnoses. Maar ik ben ook serieus van mening dat we dichterbij het zielenniveau van ons Mensch moeten blijven. We zijn allemaal op een bepaalde manier beschadigd. Hebben allemaal onze eigen unieke manier gevonden van 'dealen met het leven'. En als je vroeg een rake tik tegen je kaak hebt gehad, dan is de kans gewoon groot dat het incasseren daarvan vandaag de dag nog huishoudt. En dat geeft niet he?! Je bent goed, mooi, lief en leuk, maar het leven is niet bedoeld om alleen maar te moeten verdragen. Leven is liefde. En dat klinkt uit mijn mond echt wel een beetje moeilijk. Misschien ook voor mezelf, omdat ik er al worstelend m'n weg in probeer te vinden. Maar juist daarom snap ik elke letter die ik hier neerzet.
Maar hoe er dan uit?
Sja, dat is voor iedereen een ander proces. Maar er is een weg. Wel een hobbelige weg...
Ik begon de blog met dat A en B verhaal. Als je begrijpt waar je schaamte is ontstaan, kan je wat meer compassie creëren. Er is een beschadigd stuk in jezelf wat aandacht nodig hebt. Schrijven, praten met je ouders als dat mogelijk is, met familie.. Dat zijn dingen die je kan doen om de landkaart inzichtelijk te maken. Mediteren, emoties toelaten die erbij horen. Ga het maar gewoon allemaal doen. Je moet dwars door de pijn heen.
Maar ook weer niet zo lang dat je vast blijft zitten. Dat hele schaamtesysteem is een automatisch programma. Er zal dus een nieuw level van bewustzijn moeten ontstaan, zodat je je eigen neigingen en acties kan onderscheppen. Als je die helder hebt, kan je ook gewoon met je rationeel denkende brein werkbaarder gedrag formuleren. En als je dat maar lang genoeg oefent, wordt dat op den duur een nieuw normaal.
Hulp nodig?
Je kan altijd met me in gesprek komen in een vrijblijvende intake. Als je het contactformulier invult, kom ik binnen 24 uur bij je op de radar.
------------------------
'De meest kwaadaardige en hardnekkige vormen van schaamte leven in de harten van degenen die weigeren de aanwezigheid ervan te erkennen.'
コメント